We hebben met zijn allen één ding gemeen: niemand weet hoe het ons in de toekomst zal vergaan. Maar morgen is het zeker weten Prinsjesdag. Een goed moment om eens stil te staan bij het visualiseren van onzekerheid in voorspellingen. Want onzekerheid is vaak moeilijk te begrijpen én moeilijk te communiceren. Terwijl juist hierin waardevolle informatie ligt besloten.
Het Nederlands kent een heel scala aan uitdrukkingen om onzekerheid te communiceren. Twee maanden geleden las ik een interessant artikel, afkomstig uit Harvard Business Review, over de interpretatie van deze bewoordingen (in het Engels). ‘Altijd’ blijkt dus niet letterlijk altijd te zijn. Heel lastig blijkt ook de interpretatie van bewoordingen als ‘reëele mogelijkheid’ of ‘een bescheiden kans’: de interpretaties liepen sterk uiteen, zoals in de figuur hiernaast te zien is.
Biedt visualiseren van onzekerheid meer eenduidigheid? Dat is lastig te zeggen. Wel is duidelijk dat niet iedereen hetzelfde begrip heeft van onzekerheid. Economen en beleidsmakers kunnen prima over medianen praten. Maar de gemiddelde (of moet ik zeggen doorsnee-) burger waarschijnlijk niet. Om hierover goed te communiceren is het dus belangrijk om je doelgroep in de gaten te houden. En wellicht zelfs verschillende visualisaties te maken voor verschillende doelgroepen.
Een bekende manier om onzekerheid te visualiseren is het weergeven van een betrouwbaarheidsbereik, bijvoorbeeld door boxplots (of ‘snorredoos’, de Nederlandse vertaling – al heb ik die nog nooit ergens in het echt gehoord). Het voordeel is dat de lezer ziet dat het niet alleen draait om dat ene cijfer, bijvoorbeeld de mediaan, maar dat het om een range gaat. De mediaan is dus slechts onderdeel van een voorspelling. Maar het blijft een concept dat lastig te begrijpen is voor veel mensen. Goede uitleg en heldere legenda zijn dus noodzakelijk. Een gedetailleerdere variant is de histogram. Deze geeft inzicht in de vorm van de verdeling. Ook deze visualisatie is best lastig te begrijpen voor het bredere publiek. Veel gebruikt in voorspellingen is de zogenaamde fan chart. Onzekerheid is hier goed in beeld gebracht, doordat er niet 1 pad is, maar meerdere. Hetzelfde principe wordt ook gebruikt bij bijvoorbeeld weersvoorspellingen (of, ook actueel, orkaanpaden zoals die van orkaan Florence). Echter, als er te veel mogelijke paden worden getoond, kan al die informatie soms ook besluitvorming in de weg staan. Te veel informatie over onzekerheid kan dan juist voor verwarring zorgen.
Beeld communiceert heel direct: hoofdzaken zijn letterlijk groot en opvallend gemaakt, waardoor details (zoals informatie over onzekerheid) soms over het hoofd worden gezien. Tel daarbij op dat mensen nogal eens geneigd zijn om een aantrekkelijke infographic te zien als ‘volledige informatie’ (want alles wat we nodig hebben staat toch in de infographic?) – en zie daar de uitdaging voor elke infographicmaker die te maken krijgt met onzekerheden!
Bronnen:
Nathan, Y. – Visualizing the uncertainty in data (2018)
Spiegelhalter, D., Pearson, M., & Short, I. (2011). Visualizing uncertainty about the future. Science, 333(6048), 1393-1400.